Twee extra echtgenotes voor Pieter Cornelisz Vermaat (1608-1687)?

Pieter Cornelisz Vermaet x Maartje Leendertsz Welhouck

Het (mij) bekende huwelijk van Pieter Cornelisz Vermaat (~Poortugaal, 9-1-1608, []Poortugaal, 16-6-1687) met Maartje Leenderts Welhouck (~Poortugaal, 11-9-1622, []Poortugaal, 5-7-1687) leverde slechts twee (jong overleden) kinderen op. Mogelijk daarom besteedde ik er tot nu toe weinig aandacht aan. Bij het bijwerken van mijn kwartierstaat speurde ik echter in het Oud Rechterlijk Archief (ORA) van Poortugaal en kon het niet laten om daar ook naar Vermaat-en te zoeken. Daar deed ik twee interessante ontdekkingen.

Te Albrandswaard woonde in 1648 een Pieter Cornelisz. Vermaat, gehuwd met Maartje Jacobs, wed. van Pieter Laurensz. Kinderen zijn: Grietje, Lijsbeth en Bastiaantje.
[Parenteel van Doen Beyensz., p. 134/323]

In het ORA vond ik de volgende passage:
12-04-1648: (eerste losse vel na fol 36).
"comp. Grietje Pieters, Lijsbeth Pieters en Bastiaantje Pieters, kinderen van zal Pieter Laurensz., geprocreerd bij Maartje Jacobs, geassisteert met Isaac van der Swaan, hun gekozen voogd in deze, en maken machtig Pieter Cornelisz. Vermaat, hun stiefvader, wonende Albrandswaard, om op te treden voor schout en schepenen van st Odulfsland, dat nu genaamd is Ooltgensplaat, over te geven aan Sijtje Gerrits, weduwe van Gijsbrecht Ariensz., wonende Ooltgensplaat 239 roeden land, hun aangekomen door het overlijden van Baaltje Pieters en Arien Pietersz., hunlieder halve broeder en zuster."

Dit loste een raadseltje op. In tegenstelling tot wat ik eerst dacht, blijken Grietje, Lijsbeth en Bastiaantje geen kinderen, maar stiefkinderen van Pieter Cornelisz. Er kwam echter meteen weer een raadseltje bij: er is ook sprake van een halfbroer en halfzuster van deze stiefkinderen van Pieter, die eveneens het patroniem Pietersz dragen. Ofwel deze Baaltje en Arien zijn kinderen uit een eerder huwelijk van Pieter Laurensz, ofwel het zijn kinderen uit het huwelijk van Pieter Cornelisz met Maartje Jacobs. Dit laatste is onwaarschijnlijk, niet alleen vanwege hun namen, maar ook vanwege het feit dat zij blijkbaar al een erfdeel kunnen opeisen. Ik denk daarom dat zij kinderen zijn van Pieter Laurensz uit diens eerdere huwelijk.

Een Pieter Cornelisz Vermaat die in Albrandswaard woont, moet wel bijna dezelfde zijn als Pieter Cornelisz Vermaat (1608-1687), die bovendien bij zijn huwelijk met Maartje Leenderts Welhouck in 1647 met 39 jaar zelf vrij oud is.
Ik vermoed daarom dat Pieter eerst trouwde met Maartje Jacobs, weduwe met kinderen van Laurens Pietersz en pas daarna met Maartje Leenderts.

Vervolgens dook een volgende onverwachte passage op:
fol. 110v. 20-10-1646:
"comp. Oorbaar Marinusz., man en voogd van Maartje Ariens, voor een derdepart, Arien Jansz. Pater mede voor zich zelf en vervangende Bartel Jansz. van Hardenberg, hun zwager, getrouwd hebbende Teuntje Jans en Pieter Cornelisz. Vermaat, getrouwd hebbende Neeltje Jans, hun zuster, kinderen en erfgenamen van Aaltje Ariens, verwekt bij Jan Cornelisz. Pater, tesamen voor een derdepart, en de voorn. Oorbaar Marinusz. als behuwd oom en voogd van Neeltje Pieters, het weeskind van Pieter Ariensz. den Boer, zal., voor het resterende derdepart, kind en kindskinderen en erfgenamen van Ariaantje Pieters, weduwe van Arien Ariensz. Boertje, beiden zal., gewoond hebbende Rhoon en geven gifte aan Pieter Leendertsz. op het Dorp, wonende Rhoon, van 1 gemet zaailand gelegen in de polder Sweerdijk, belend: O. de Rhoonse drogendijk, Z. Agnieta van Sandeling, W. Agnieta van Sandeling voorn. en N. zeker vicariland."

Hier lijkt (een) Pieter Cornelisz Vermaat in 1646 getrouwd te zijn met een Neeltje Jans [Pater], dochter van Jan Cornelisz Pater en Aaltje Ariens.

Tenslotte de volgende passage:
fol. 157. 17-05-1649:
"comp. de voorgenoemde erfgenamen en geven gifte aan Grietje Jacobs, weduwe van Willem Jansz. de Raadt en haar 4 kinderen, van wiens wege Pieter Willemsz. de Raadt, de oudste van de kinderen, van 3 gemet weiland in de polder Roon, belend: Z. Pieter Cornelisz. Vermaat, getrouwd hebbende Maartje Leenderts Welhoek, W. en N. Leendert Waddensz. Oostdorp en O. Bastiaan Claasz. Spruijt, wonende tot Delft."

Pas in 1649 worden Pieter Cornelisz en Maartje Leenderts als echtpaar genoemd. We weten uit het Trouwboek van Poortugaal dat het huwelijk van Pieter en Maartje Leenderts in 1647 moet hebben plaatsgevonden (alleen de precieze datum is niet bekend). Deze inschrijving levert echter meteen een probleem op: Pieter Cornelisz staat hier vermeld als "j.m." en niet als "weduwnaar van". Daarbij komt ook nog dat het Trouwboek niet compleet is: de periode tussen 12 april 1642 en 8 mei 1644 ontbreekt.

Er zijn nog andere verklaringen mogelijk. Er zijn meer mannen die Pieter Cornelisz heten en die uit Albrandswaard komen: zo trouwt een Pieter Cornelisz uit Albrandswaard na ondertrouw in Poortugaal op 16-11-1638 in Rotterdam met Geertie Pieters uit Rhoon. Mogelijk heeft er een vergissing of een verschrijving plaatsgevonden.
Een laatste mogelijkheid is dat de bewerker van het ORA een leesfout heeft gemaakt.

Desalniettemin blijft het goed mogelijk dat iemand die pas op 39-jarige leeftijd trouwt, ondanks het feit dat hij van goede afkomst is, waarschijnlijker eerdere huwelijken achter de rug heeft dan niet. Dat die huwelijken kinderloos bleven is gezien de twee jong gestorven kinderen van Pieter en Maartje Leenderts (Pieter's broet Hendrik verwekte 12 kinderen, Pieter's vader Cornelis 8) ook niet onwaarschijnlijk.

Wie weet wat er verder nog uit de archieven tevoorschijn komt.